De Westendorpsemolen

De nieuwe bezitter Jacob Martens (Moller) zal omstreeks 1570-1580 zijn geboren. Hij zal niet onbemiddeld zijn geweest, want dat was vaak de reden dat men openbare nevenfuncties bekleedde. In 1619 was hij zodoende olderman van het Sint Anthonie Gilde, in 1633 kerkmeester van Epe; in 1635 was hij als gerichtsman (een gegoed persoon in een ambt die medeondertekenende bij rechtshandelingen) betrokken bij het aangaan van een lening. Ook in het tynsregister van het Ambt Epe werd hij genoemd, onder andere wegens de molenbeek. Tot slot is een proces uit 1751 van belang: de expliciete bron van de overdracht Bentinck op Jacob Martens (Moller) te Westendorp naar latere bezitters.¹

Jacob was getrouwd met Gerriken Jans, die voor 1626 overleed. Er waren meerdere kinderen, onder wie Dirck Jacobs (Moller). Deze zal omstreeks 1610 zijn geboren en zou op 2 mei 1641 in Epe trouwen met Fijtjen Jans. In het doopboek werden zeven kinderen geregistreerd, waarbij als woonplek ’t Witteveen of Westendorp werd genoteerd. Twee van hen – Willem (geboren in 1652) en Aert (geboren in 1654) – komen we later in het verhaal nog tegen.

Volgens het tynsregister volgde Dirck zijn vader op als betaler voor de molenbeek; deze zal kort na 1635 zijn overleden, al sprak de rentmeester nog tot 1646 van ‘Jacob Martens molen in Westendorp’. Pas daarna noteerde hij ‘Derck Jacobs molen’.²

In 1640 hadden Dirck en zijn zuster een geschil met een dorpsgenoot over de verkoop van een hoppenhof, buiten het dorp gelegen, die verkocht was zonder hen erin te kennen. Zij claimden de helft te bezitten.

Evenals zijn vader bekleedde Dirck dorpsfuncties; zo was hij in 1647 diaken en in 1666 gildemeester van het Dorper Gilde.

In het verpondingkohier anno 1648 is te lezen dat Dirck Jacobs onroerendgoed­belasting moest betalen voor een huis en hof groot 1 schepel. Hij had ook nog ander bezit, zoals 2 mud zaailand waarop tiendplicht rustte voor zowel de Rekenkamer (Domeinen) als de heer van de Cannenburch. Tot slot bezat hij nog 1 morgen hooiland. Op dat moment was zijn korenmolen verpacht voor 50 caroliguldens. Voor de molen moest – en dat wisten we al – jaarlijks 3 gulden erfpacht worden betaald.

In 1647 eiste hij dat de voogden van zijn onmondige neven en nichten mee dienden te betalen aan de reparatie van de molen. De ’mondkos­ten’ (vertering), die enige arbeiders bij het repareren van ’die vloetbuene aende coornmuelen tot Epe’ hadden genoten, bedroegen maar liefst 96 gulden, een hoog bedrag.

In 1652 vocht Dirck Jacobs met zijn zwager, namens hun beide echtgenotes, een geschil uit met Catharina Egberts, weduwe van Hermen Egberts Buijtenhuijs. Laatstgenoemd echtpaar had landerijen verkocht aan Jan Cornelis & Merrijken, de ouders van de echtgenotes, maar de overdracht was niet goed geregeld. Toen juffrouw Aeltgen van Huedt, weduwe Dompseler, Dircks grens niet eerbiedigde, toog deze in 1652 weer naar de rechtbank. Zo ook in 1664 toen Peter Gerrits Brouwer hem 225 gulden schuldig was wegens geleverde waren.³

Terug naar de rentmeesterrekeningen. Vanaf 1660 werd Decemer Jacobs genoemd als degene die de drie pond voor het waterrecht betaalde. Was hij een broer van Dirck? Waarschijnlijker is dat de rentmeester weer iets verkeerd noteerde, want op de hele Veluwe vond ik maar één Decemer Jacobs, en die werd pas in 1694 geboren. De conclusie is dat onze Dirck ook wel Decemer werd genoemd.

De molen ging in andere handen over. In 1684 werd als opvolgende betaler voor de erfpacht Gerrit Gerrits genoteerd.⁴ Ook nu liep de rentmeester weer achter met het noteren van de juiste betaler, want de molen was al in 1676 verkocht.