22 okt Hanendorperweg 75, 79 en 81
Het Hanendorp en de Hanendorperweg (VI)
Een wandeling langs oude en nieuwe panden
Auteur:
Evert de Jonge
Publicatie:
Verschenen in Ampt Epe 197, april 2014
Inhoudsopgave:
Inleiding
In de vorige aflevering werden de huizen tussen de Schaverenseweg en Koeweg rechts van de weg behandeld. We gaan nu weer terug naar het uitgangspunt om naar de huizen links van de weg te kijken om te eindigen in het ‘echte’ Hanendorp.
Op een behoorlijke afstand van elkaar staan tot aan een boerderij annex minicamping twee huizen, die beide van na 1900 dateren. Het tweede huis (nr. 71) werd gebouwd door Marten Vosselman, die eerst met zijn gezin op nummer 68 woonde (zie Hanendorp V). Na zijn overlijden bleven zijn weduwe en haar zoon Arend-Jan er wonen. Op hoge leeftijd zou zij nog geregeld op de fiets door het Hanendorp rijden.
We vervolgen onze route om eerst een geriefbosje te passeren.
Geriefbosje
Een (boeren)geriefbosje was een klein bosje waar hakhout voor de winter werd gehouwen, dus om het ‘geriefelijk in de winter te hebben’. Ze stonden overal in de buurt van (oude) boerderijen. Het langgerekte perceel geriefhout aan de Hanendorperweg is een van de weinige van dergelijke bosjes die in Emst bewaard zijn gebleven. Vanwege zijn vorm wordt een geriefbosje soms verward met een houtwal, terwijl anderen er weer een pestbosje in zien. De houtwal was echter bedoeld als bescherming van een enk of perceel, terwijl een pestbosje een plek was waar door ziekte overleden vee werd begraven. Geriefhout was onmisbaar. Het diende om de kachel te stoken of in het kookhuis de was te laten pruttelen. Ook vond je in het geriefbosje takken/twijgen voor het maken van een bezem, stelen om als palen voor afzettingen te gebruiken, enzovoorts. Uit het kerkenboek van Epe, eerste decennia 17e eeuw, blijkt dat er talrijke bosjes moeten zijn geweest. Dat zullen niet alleen geriefbosjes zijn geweest, want uit de kerkelijke administratie blijkt dat men er ook geregeld bomen kapte die verkocht werden naar plaatsen buiten het dorp. Tegenwoordig hebben kleine bosjes in het (half)open landschap een andere functie, zoals schuilplaats voor het wild en vindplaats van bijzondere planten.
Na het bosje komen we bij het echte Hanendorp: het terrein ten zuidoosten van de hoek Hanendorperweg/Vaassensebinnenweg/Veldweg. Op de kaart van De Man (1812) blijkt dat er in dit gebied een huis stond. Dat aantal zou ‘spectaculair’ groeien, want in 1832 (aanvang kadaster) stonden er al zeven huizen. Drie stonden onmiddellijk aan de Hanendorperweg, twee waren via zijwegen vanaf die weg bereikbaar en de overige waren via de Vaassensebinnenweg verbonden met de wereld. In dit deel behandel ik de eerste vijf huizen.
Huisnummer 75
Volgens het kadaster was in 1832 Albert (Petersen) Veldhuis eigenaar van N 78, bestaande uit huis, erf, stal en land, groot 1,54 ha. Albert werd in 1791 te Epe gedoopt als zoon van Peter Jochems (Veldhuis) en Harmptje Lucas (Van den Hoek). Peter en Harmptje waren de ouders van zes kinderen, onder wie Willem Peters Veldhuis (zie Hanendorp I), Lucas (Peters) Veldhuis en Albert Veldhuis, het jongste kind. Vader Peter was landbouwer, maar ook hopkoopman.
Albert ging al vroeg de deur uit, want toen vader Peter in 1812 verklaarde voor hem en zijn kinderen de naam Veldhuis aan te nemen, woonde hij in Vierhouten. Daarna verhuisde Albert naar Nijbroek, waar hij tot zijn overlijden in 1878 zou blijven wonen. Zijn Emster bezit dat hij vermoedelijk erfde bij de verdeling van de boedel van zijn ouders heeft hij nooit zelf bewoond. De woning op het perceel liet hij mogelijk als belegging bouwen. Wie de huurders waren, is helaas niet bekend.
Omstreeks 1845 verkocht Albert de boerderij aan Hendrik Dijkgraaf en diens vrouw Hendrika van de Vlekkert. Zij namen een hypotheek op het pand om de koop te bekostigen. Ze zouden er niet lang wonen. Na hen was Johannes Steunenberg, een uit Apeldoorn afkomstige rietdekker, eigenaar. In 1908 verkocht deze de boerderij aan de uit Gortel afkomstige Jan van Essen, die tot 1922 boerde in het Hanendorp. De volgende bezitter werd Dirk Jan Dijkgraaf die het pand liet slopen om er in 1923 een nieuw huis op te zetten. Het toen omgenummerde perceel N 866 bestond uit een huis, stal, kippenhok, boomgaard en bouw- en weiland.
Later werd het pand eigendom van de familie Braakman. Tegenwoordig is er op het terrein een minicamping gevestigd met de toepasselijke naam Klein-Hanenveld.
Twee verdwenen huizen
Via de inrit van nummer 75 kon in 1832 een woning worden bereikt die eigendom was van Alberts broer Lucas. Over hem is wel iets meer te vertellen. Horen we vaak dat er diverse voorouders gedwongen werden te dienen in het leger van Napoleon en mee naar Rusland moesten, van Lucas staat dat vast. Zijn verhaal werd opgetekend. Lucas zou overigens goed boeren. Het startte al met zijn huwelijk met de erfdochter van de boerderij Logtenberg in Vaassen, waar het echtpaar vrijwel zijn hele leven zou wonen. Daar bleef het niet bij, want het echtpaar verwierf nog andere boerderijen in de Hegge, het Vaassensebroek, het Handel en het Emsterbroek. Lucas werd een belangrijk man en zou dan ook lid worden van de Commissie van Beheer van de buurtgronden van Vaassen. In het Hanendorp liet Lucas tussen 1812 en 1832 niet alleen deze woning, maar ook andere woningen bouwen.
Terug naar perceel N 58. Vermoedelijk is dit huis nog in de 19e eeuw gesloopt. Mogelijk ging het om een hut. Ook perceel N 59 dat weer bereikbaar was via een nog steeds bestaande zandweg onmiddellijk voorbij huisnummer 75 was eigendom van Lucas. Ook hier handelde het zich vermoedelijk om een klein huisje, dat eveneens in de 19e eeuw verdween. Thans staat daar dichtbij huisnummer 77 dat veel later werd gebouwd.
Huisnummer 79
Dit aan de Hanendorperweg staande huis was eveneens in 1832 eigendom van Lucas (Petersen) Veldhuis. Samen met de tuin was het groot 2 are, genummerd N 69. Omstreeks 1850 verkocht Lucas de boerderij aan Gerrit Schuurman, timmerman, die echter maar een enkel decennium timmerde aan het Hanendorp. De nieuwe eigenaar werd Gerrit Jan Dijkgraaf, die eind 19e eeuw/begin 20e eeuw verbouwde om het net voor de Eerste Wereldoorlog te verkopen aan Dirk Jan Dijkgraaf, die we hiervoor al tegenkwamen. Ook hij verbouwde (1929) om de woning uiteindelijk in 1951 te verkopen aan Gerrit Jan Dijkgraaf, brievenbesteller, later opperman, getrouwd met Jannetje Tellegen. Nog hetzelfde jaar werd er een kippenhok op het erf gebouwd.
Omstreeks 1960 werd zijn zoon Jan Dijkgraaf (GJzn) eigenaar. Hij renoveerde in 1964. Geheel eigentijds werden een douche en wc geplaatst. In 1968 werd de kap van de varkensschuur vernieuwd door aannemer Nijkamp. In de jaren negentig woonde er een kunstenares, die onder andere aan de open-atelierdagen meedeed.
Huisnummer 81
Het wordt een Veldhuis-verhaal. Perceel N 68, bestaande uit een huis met erf, groot 2,8 are, was in 1832 eveneens eigendom van Lucas (Petersen) Veldhuis. Het huis staat bij het kruispunt Hanendorperweg/Vaassensebinnenweg/Veldweg.
Omstreeks 1850 verkocht Lucas dit bezit aan Willem Speldekamp, arbeider in Emst, en diens vrouw. Na haar overlijden kocht Willem in 1888 de kinderen uit om de boerderij kort daarna te verkopen aan Gerrit van Zuuk Lubbertsz, landbouwer. Deze zou zowel in 1906 als 1907 verbouwen en in 1912 nog bijgebouwen plaatsen. In 1920 werd zijn zoon Lubbertus van Zuuk (Gzn) eigenaar. Het perceel was toen 0,54 ha groot. Op 18 juni 1924 diende hij het verzoek in om een wagenschuur van 6×8 meter te mogen bouwen, welk verzoek werd goedgekeurd. In 1929 werd de woning volledig verbouwd. In 1949 mocht Van Zuuk in het weiland tegenover het huis een kippenhok plaatsen, waarvan de contouren tegenwoordig nog enigszins te zien zijn. In de jaren vijftig werd Cornelis van Zuuk eigenaar, die na vereniging van de percelen het huisperceel vergrootte tot ruim 1 ha. Hij verkocht het in de jaren negentig aan de huidige eigenaar.
Dank
Met dank aan Albert Veldhuis.
Sorry, het is niet mogelijk om te reageren.