27 feb Nieuwe natuur in de Emster Achterhegge rondom de Handelse Beek
Auteur:
Henri Slijkhuis( tekst en foto’s)
Publicatie:
Verschenen in De Wijerd juni 2022
Inhoudsopgave:
Inleiding
Het heeft 17 jaar geduurd. Maar onlangs is de grond, die Gerrit en Aartje van de Snel in 2005 hebben verkocht, omgevormd tot nieuwe natuur. Wat beoogt de provincie en het Geldersch Landschap en Kasteelen met deze natuur. Dit artikel geeft een antwoord op deze vraag.
Kenmerken en een stukje geschiedenis van het gebied
Het gebied bestaat vooral uit laag gelegen grasland en langs de randen staan een paar rijen met bomen. Er door heen stroomt de Handelse Beek en enkele ondiepe sloten. De beekprik en de sleedoornpage (een zeldzame vlinder) zijn er te vinden. Het is tevens een broedgebied voor vogels. De combinatie van gevarieerde bodems, diverse typen begroeiing en de ligging biedt volgens de provincie kansen en mogelijkheden voor nieuwe natuur. Er is namelijk een constante aanvoer van kwelwater vanaf de Veluwe. De Handelse Beek is in het begin van de twintigste eeuw verlegd om de viskweekvijvers van water te voorzien. Waarom is dat gebeurd?
In 1898 valt de blik van de Koninklijke Nederlandsche Heide Maatschappij (KNMH) op het gebied tussen Vaassen en Emst. De afdeling zoetwatervisserij van deze maatschappij heeft een jaar daarvoor de opdracht gekregen om vijvers, beekjes en stroompjes en terreinen in gebieden die weinig opleveren omgezet worden tot vijvers, waarin visteelt kan gaan plaatsvinden. In het bovengenoemde gebied zijn voldoende percelen te vinden, die nagenoeg waardeloos worden gevonden voor de landbouw. En wat wellicht het allerbelangrijkste is: er zijn beken met voldoende verval, die het mogelijk maken om terreinen beurtelings onder water te zetten en droog te leggen.
De Handelse Beek is een oude beek, die gegraven is om de nabijgelegen Kiefkamp en Kluinweide te ontwateren. De Handelse Beek ligt in het stroomgebied van de Nijmolense Beek, maar wordt ingezet om de Smallertse Beek van extra water te voorzien. De watermolens aan de Smallertse Beek zijn al in de zeventiende eeuw gebouwd. Het is de tijd, dat de papiernijverheid op de Veluwe tot bloei komt. De waterhoeveelheid in het stroomgebied van de Smallertse Beek is goed voor de aandrijving van drie papiermolens. Twee liggen tegenover elkaar op de locatie van de huidige viskwekerij ‘t Smallert. De derde, die bekend staat als Jan Dirksen Suijthofs papiermolen, heeft meer bovenstrooms gestaan
Ten tijde van de bloei van de viskweek (begin twintigste eeuw) is de papiernijverheid al tot een einde gekomen. Daarmee is de behoefte vervallen om extra water in de Smallertse Beek te krijgen. Op de topografische kaart van 1920 is te zien, dat de Handelse Beek op dat moment gebruikt wordt om de nieuw aangelegde visvijvers van de Heidemaatschappij van water te voorzien. Er hoeft maar weinig aan de beek verlegd te worden om dat mogelijk te maken.
Wat wordt beoogd?
Men hoopt dat de oorspronkelijke plantensoorten, zoals dotterbloemen en koekoeksbloemen weer terugkomen in het gebied. Dit zijn plantensoorten die horen bij vochtig en schraal hooiland. De voedselrijkdom in de bodem is nu te hoog. De vroegere hooilanden hebben een veel schralere ondergrond dan huidige agrarische graslanden, die gericht zijn op een groot mogelijke grasproductie. De wortels van dotter- en koekoeksbloemen hebben tot in april grondwater tot op het maaiveld nodig. Daarom moet het kwelwater vastgehouden worden. Een aantal kleinere sloten in het gebied worden hiervoor gedempt. Afvoer van regenwater gebeurt dan via het maaiveld door het hoogteverschil in het gebied.
Wat voor werkzaamheden zijn er uitgevoerd?
- De voedselrijke bovengrond is tot een diepte van 10-50 centimeter afgeplagd
- Sloten en greppels zijn dichtgegooid of verlegd
- Duikers zijn vervangen (kokervormige constructie in een weg of dam, bedoeld om wateren met elkaar te verbinden)
- Bomen zijn aangeplant
- In de oevers van de Handelse Beek zijn aanpassingen gedaan om waterberging te regelen
Op bijgaande foto’s is het resultaat van de werkzaamheden te zien. Het is nu nog een kale zandvlakte met hier en daar waterplassen. De loop van de Handelse Beek is niet veranderd. De natuur zal zich snel herstellen als de condities goed zijn.
Is het nu klaar met de ingrepen in het landschap in dit gebied? Waarschijnlijk niet. De nabijgelegen Smallertse Beek is tot aan zijn monding in de Grift Natura 2000 gebied en moet optimaal beschermd worden. Dat is nu niet het geval, omdat ter hoogte van forellenkwekerij ’t Smallert een barrière ligt in de vorm van een waterval, die migratie van waterdieren van de Grift naar bovenstroomse delen van de beek onmogelijk maakt. De provincie is aan het nagaan of deze migratie wel mogelijk wordt als er een verbinding wordt gemaakt tussen de Nijmolense Beek of Handelse Beek en de Smallertse Beek.
Sorry, het is niet mogelijk om te reageren.